Sovyet Türk halklarının latin harflerine geçişinin Türkiye’deki yansımaları ; Reflections of transition of the Soviet Turkish Nations to latin letters in Turkey

Türkler uzun yıllar boyunca Göktürk ve Uygur alfabesini kullandıktan sonra İslam dinini kabul edip Arap harflerine geçtiler. Yaklaşık on asır kullandıkları Arap Alfabesi’nin Türk diline uygun olmadığı zamanla anlaşıldı ve XIX. yüzyıldan itibaren Arap harflerinin ıslahı ve değiştirilmesi tartışmaları yaşandı. Ruslar, Çarlık döneminden itibaren Türk halklarının dilini, dinini ve kültürünü değiştirmek suretiyle Ruslaştırmayı amaçladı. Çarlık hükümetinin yerine geçen Sovyetler Birliği’nde de bu politika devam ettirildi. Sovyetler Birliği’nde bu politika “Sovyetleştirme” ya da “Sovyet İnsanı (Homo Sovieticus) Yaratma” olarak adlandırıldı. Sovyet hükümeti iktidara geldikten sonra Türklerin medeni milletler seviyesine ulaşmasını desteklemek bahanesiyle Türklerin Latin harflerine geçişini destekledi. Asıl amaçları Türkleri önce Arap harflerinden koparmak daha sonra da zamanla Kiril harflerine geçmesini sağlamaktı. Rusya Türkleri de kendisine yaratılan bu özgür ortamdan yararlanarak 1920’li yıllardan itibaren Latin harflerine geçiş çalışmaları yaptılar. 1926’da düzenlenen I. Bakü Türkoloji Kurultayı’ndan sonra ise kademeli olarak Latin harflerine geçtiler. Rusya Türkleri’nin Latin harflerine geçmesi Türkiye’de büyük yankı yarattı. Türkiye Cumhuriyeti de Mustafa Kemal önderliğinde 1929 yılında Latin harflerine geçiş yaptı. 1935 yılından itibaren Rusya Türkleri’nin tamamı Sovyet hükümeti tarafından Kiril Alfabesi’ne geçirildi. ; Turks used the Göktürk and Uygur alphabet for many years, accepted the religion of Islam and used to the Arabic letters. The Turks understood that the Arabic alphabet, which they used for nearly ten centuries, was not in eligibility with the Turkish language. The Russians aimed to change the language, religion and culture of the Turkish people from the time of the Tsardom period and to Russianize them. This policy was continued in the Soviet Union, which replaced the tsarist government. In the Soviet Union, this policy was called “Sovietization” or “create a Soviet person (Homo Sovieticus)”. After ...