Σύστημα διοίκησης και οικονομικής διαχείρισης των Μονών των Ιωαννίνων κατά το β’ μισό του 19ου αιώνα

Στις σελίδες αυτού του πονήματος επιχειρείται η ανάδειξη μίας τυπολογίας μέσω της συγκέντρωσης, της ομαδοποίησης, της σύγκρισης και της αξιοποίησης των αρχειακών δεδομένων 57 Μονών, οι οποίες βρίσκονταν εντός των ορίων δικαιοδοσίας της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων. Για την πολύπλευρη και ολοκληρωμένη διερεύνηση του ζητήματος, μελετήθηκαν ενδελεχώς και εντέλει μεταγράφηκαν και αξιοποιήθηκαν χιλιάδες σελίδες ανέκδοτου αρχειακού υλικού, οι οποίες προήλθαν κατά κύριο λόγο από το ιστορικό αρχείο της Μητροπόλεως Ιωαννίνων. Η διδακτορική διατριβή διαιρείται σε δύο κύριες ενότητες-άξονες. Η πρώτη αφορά στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και το πώς αυτό διαμορφώθηκε για τις Μονές των Ιωαννίνων μετά το κομβικό σημείο της έκδοσης του Οθωμανικού νόμου περί Γαιών. Προτάσσεται μία υποενότητα στην οποία παρουσιάζεται συνοπτικά το ιδιαίτερα περίπλοκο οθωμανικό γαιοκτητικό σύστημα για την πληρέστερη κατανόηση των όσων έπονται. Εδώ, παρέχονται σαφείς απαντήσεις σε ερωτήματα περί της δυνατότητας των Μονών να αποκτήσουν ακίνητη περιουσία μετά το έτος 1858 αλλά και περί του τρόπου νομής όλων των ειδών των αποκτημάτων (mulkmiri). Επιπροσθέτως, η μελέτη εστιάζει στις οθωμανικές κτηματολογικές καταγραφές και στη χρήση αντεγγράφων από τις υπό εξέταση Μονές, εικονικών δηλαδή τίτλων ιδιοκτησίας απαραίτητων την εν λόγω περίοδο, εξαιτίας της μη αναγνώρισης νομικών προσώπων από το Ισλαμικό Δίκαιο. Επιπλέον, περιλαμβάνεται πλήρης απεικόνιση της μοναστηριακής έγγειας ιδιοκτησίας κατά τα έτη 1865-1866, βάσει των κωδίκων-κτηματολογίων της Μητροπόλεως, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τη σύνταξη των αντιστοίχων οθωμανικών κτηματολογίων. Η δεύτερη ενότητα περιγράφει εκτενώς τις αλληλεπιδράσεις όλων των οργάνων διοικήσεως και εποπτείας των Μοναστηριών, ήτοι Ηγουμένων, τοποτηρητών, λαϊκών επιτροπών, Δημογεροντιών, Κεντρικής Μοναστηριακής Επιτροπής, Μητροπολιτών και Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως. Περιγράφονται αναλυτικά και ερμηνεύονται οι διαδικασίες διορισμού και παύσεως Ηγουμένων και Τοποτηρητών υπό το πρίσμα της λειψανδρίας που χαρακτήριζε τις Μονές των ...