An analysis of the Turkish translation of cultural elements in O'Brien's at Swim-Two-Birds

Bu çalışmanın amacı Flann O'Brien'ın At Swim-Two-Birds (2012) adlı kitabının Ağaca Tüneyen Sweeney (2014) başlıklı Türkçe çevirisinde görülen kültürel öğelerin çevirisinde Lawrence Venuti'nin (1995) bakış açısıyla yerlileştirme ve yabancılaştırma yöntemlerinin uygulanma biçimini ortaya koymaktır. At Swim-Two-Birds (Flann O'Brien, 2012) ve Gülden Hatipoğlu tarafından çevrilmiş olan Ağaca Tüneyen Sweeney (Flann O'Brien, 2014) başlıklı Türkçe çevirisi arasında karşılaştırmalı bir analiz yapılmaktadır. İlk olarak, çevirmenin kültürel öğelerin çevirisinde kullandığı mikrostratejiler Anne Schjoldager'in (2010) çeviri stratejileri taksonomisine göre belirlenmektedir. Daha sonra bu mikrostratejilerin kullanımının nasıl yerlileştirme ya da yabancılaştırmayı doğurduğu üzerine odaklanılmaktadır. Son olarak da çevirmenin bu kararlarının altında yatan olası sebepler tartışılmaktadır. Çevirmenin kitapta bulunan 59 kültürel öğeden 43'ünün (%73) çevirisinde dolaylı çeviri ve ikame stratejilerini kullanarak yerlileştirici çeviri yöntemini uyguladığı, 16'sının (%27) çevirisindeyse doğrudan aktarım stratejisini kullanarak yabancılaştırıcı çeviri yöntemini uyguladığı tespit edilmiştir. Çevirmenin kaynak metinde bulunan bağlamsal anlamları, erek metin okuyucularının akıcı bir çeviri sayesinde verilmek istenen mesajları en kolay şekilde anlamalarını sağlamak üzere hedef metinde yeniden yaratmak için yerlileştirici çeviri yöntemini benimsediği söylenebilir. Diğer taraftan, okuyucuların aslen yabancı bir kültür ve dile ait bir kitabı okuduklarının farkında olmalarını sağlamak için akıcı okuma deneyiminde herhangi bir kesilmeye sebep olmadan kaynak metindeki bazı öğeleri erek metne ya hiç değişiklik yapmadan ya da çok küçük değişiklikler yapmak suretiyle taşımıştır. Sonuç olarak, çevirmen okuyuculara bir taraftan aslen kendi dillerinde yazılmış bir kitap okuyormuşçasına doğal bir okuma yapabildikleri diğer taraftan da yabancı bir kültür ve dünya görüşünün tadını hissedebildikleri akıcı bir okuma deneyimi sunan bir eser ortaya koymuştur.Anahtar Kelimeler: çeviri stratejileri, yerlileştirme, yabancılaştırma, Flann O'Brien.
This study aims to demonstrate the use of domestication and foreignization methods in the translation of cultural elements in the Turkish translation of Flann O'Brien's At Swim-Two-Birds (2012) entitled Ağaca Tüneyen Sweeney (2014) based on Lawrence Venuti's (1995) perspective. A comparative analysis is carried out between At Swim-Two-Birds (Flann O'Brien, 2012) and its Turkish translation entitled Ağaca Tüneyen Sweeney (Flann O'Brien, 2014), translated by Gülden Hatipoğlu. Firstly, the microstrategies used by the translator in translating cultural elements are determined based on Anne Schjoldager's (2010) taxonomy of translation strategies. Then how the use of these microstrategies leads to domestication or foreignization is elaborated. Finally, possible reasons underlying these decisions of the translator are discussed. It has been found that the translator has adopted the domesticating translation method in the translation of 43 cultural elements (73%), out of 59 cultural elements found in the book, by using oblique translation and substitution and adopted the foreignizing translation method in the translation of 16 cultural elements (27%) by using direct transfer. It can be said that the translator has employed domestication to re-create the contextual meanings embedded in the source text in the target text for target text readers to understand relevant messages in the easiest way thanks to a fluent translation. On the other hand, she has kept some elements in the target text completely or almost unchanged without bringing any considerable halt to fluent reading experience to make the readers aware that they are reading a book that originally belongs to a foreign culture and language. All in all, she has created a work that offers the readers a fluent reading experience during which they can enjoy a natural reading as if they were reading a work originally created in their own language on one hand and they can feel the taste of a foreign culture and worldview on the other hand.Keywords: translation strategies, domestication, foreignization, Flann O'Brien.
153