Ahlak bağlamında kapitalizm ve İslam ekonomisi karşılaştırması

Ekonomik alanın özellikle piyasa mekanizması aracılığıyla çoğunlukla toplumsal alanı düzenleyen ve denetleyen bir özelliği olduğu kabul edilir. Ekonomi, geleneksel kabule göre, değerden bağımsız, kendi mekanik işleyişine göre hareket eder. Ekonomik faaliyetlerin birer öznesi olan bireyler ise, bu yaklaşım içinde salt kendi çıkarlarına hizmet eden, bütün olası seçenekleri bir hesap makinesi ustalığıyla hesaplayarak kendileri için en faydalı sonucu seçebilen “rasyonel insanlar” olarak ele alınırlar. Gerçek hayatta ise, ekonomik varsayımların tersine, toplumsal alan bireylerin tüm ekonomik kararlarında, davranışlarında ve seçimlerinde birinci veya en azından ikinci derecede rol oynamaktadır. Ekonomik faaliyetleri yürüten bireylerin belli ahlak normları ve etik ilkelerle çevrili olmaları ve davranış ve kararlarında bu unsurların etkilerinin kabulü ise, ekonominin ve ekonomik analizin tanımı ve kapsamını değiştirmektedir. Bu çalışmada genel olarak ekonomi ve ahlak ilişkisini inceleyen yazında iki ayrı yaklaşımın olduğu gözlenmiştir. Buna göre, birincisi ekonomi, ahlak üzerinde etkilidir ve bu daha çok kapitalizm ve türevlerinde mevcuttur. Buradaki düşünceye göre ahlak, ekonomik ilişkilere göre şekillenmektedir. Diğer yaklaşıma göre ise, ahlak belirleyendir ve ahlakın kurucu etkisi bulunmaktadır. Dolayısıyla, ekonomik alan ahlak alanının içindedir ve ona bağlıdır. Son olarak, yeni gelişen kompleksite iktisadı ve bilgisayarlı sosyal bilimlerin ekonomi ve ahlak alanlarının karmaşık özelliklerini dikkate alarak yaptıkları yenilikçi çalışmalar bulunmaktadır. Ekonomi ve ahlak alanının çok yönlü ilişkisi, toplumların bireylerin basit toplamından farklı olmaları gibi varsayımlar temelinde, geleneksel ekonomi anlayışına alternatif yaklaşımlar geliştirmeleri ve ekonomi ve ahlak arasındaki ilişkinin daha sağlıklı gösterilebileceğini savunmalarından dolayı bu yaklaşımlar incelenmeye ve araştırılmaya değerdir. --------------------It is commonly accepted that the economic sphere mostly regulates and controls the social sphere, especially through the market mechanism. Economy, according to traditional acceptance, is a structure that is value-free, acting according to its own mechanical functioning. Individuals who are the subjects of economic activities, on the other hand, are considered as “rational people” who serve only their own interests and can choose the most beneficial result for them by calculating all possible options with the skill of a calculator.In real life, contrary to economic assumptions, the social sphere plays a primary or at least a secondary role in all economic decisions, behaviors, and choices of individuals. The fact that individuals conducting economic activities are surrounded by certain moral norms and ethical principles and the acceptance of the effects of these factors on their behavior and decisions change the definition and scope of the economy and economic analysis.In this study, there are two different approaches in the literature that examine the relationship between economics and morality in general. Accordingly, the first one accepts that economy has an influence on morality, and this is the case for capitalism and its derivatives. According to the idea here, morality is shaped according to economic relations. According to the second approach, morality is the determiner and has a constituent effect on the economy. Thus, the economic sphere is within and depends on the moral sphere.Finally, complexity economics and computational social sciences emerge as new a field taking into account the complex characteristics of the fields of economics and ethics. These approaches are worth examining and studying because they develop alternative approaches to the traditional understanding of economics based on assumptions such as the multi-faceted relationship of the field of economy and morality and the difference of societies from the simple summation of individuals.